EBEVEYNLİK BECERİLERİ

Sevgili Ebeveynler,

Bu yazımda sizlere olumlu ebeveynlik becerilerden aşırı/mükemmel ebeveynlik ve yeterince iyi ebeveynlik kavramlarından bahsedeceğim.

Olumlu ebeveynlik becerileri, çocukların sağlıklı, üretken ve başarılı yetişkinler haline gelmesine yardımcı olmak olarak tanımlanabilir. Bu tanımdan yola çıkarak olumlu ebeveynlik becerilerine baktığımızda da karşımıza şu özelliklere sahip ebeveynler çıkar;

• Çocuğuyla kurduğu iletişimde, kuralların ortaya konmasında ve uygulanması konusunda net olurlar.
• Çocuğun yaptığı hataları "çocuğun mükemmelliğinde" bir sorun olarak görmek yerine, çocuğun hatalarla öğrenebileceğinin bilincindedirler. Bunları bir deneyim olarak algılar ve hata yapmanın normal olduğunu algılayabilen çocuklar yetiştirirler.
• Aynı zamanda ebeveyn olarak yaptıkları hataları da kabullenmeye açıktırlar. "Ebeveyn hata yapabilir, her hatanın telafisi vardır." Bunun bilincinde hareket ederler.
• Ebeveynlik her an yeni bilgilerin geldiği, çocuk ve evliliğin gelişim dönemine göre zihne yeni bilgilerin sunulduğu bir süreçtir. Bu anlamda ebeveynlerin yeni bilgi ve deneyimlere açık olması da olumlu ebeveynlik becerilerinde önemli bir yer kaplamaktadır.

Bunlar ve benzeri birçok özellik olumlu ebeveynlik becerileri kapsamında sıralanabilir. Burada ebeveyn olarak sizlerin hedefi mükemmel/aşırı ebeveyn olmaktan ziyade yeterince iyi ebeveyn (good enough parenting) olabilmek olmalıdır.Ebeveynlik becerilerinin de tıpkı hayatta kazandığımız birçok diğer beceri gibi sonradan edinildiği ve emek gerektirdiği unutulmamalıdır.

Özellikle günümüzde birçok uzmanın konuşmaları, alandaki kaynak kitap sayısındaki artış ve tabiî ki sosyal medya ile birlikte çocuk eğitimine/büyütmeye dair büyük bir bilgi havuzu oluştu. Buna bağlı olarak da bu konuşmalarda, kitaplarda ya da sosyal medya dünyasında önemli sayılan noktalara, detaylara dikkat etmeyen ebeveynler kendilerini kötü ya da yetersiz ebeveyn olarak tanımlamaya başladı.Ancak yazıda daha önce de belirtildiği gibi psikolojik olarak sağlıklı çocuklar yetiştirmek için aşırı/kusursuz ebeveyn olmaya gerek yok. Yeterince iyi ebeveyn olmak yeterli!

Peki, aşırı ebeveynlik ve yeterince iyi ebeveynlik kavramları tam olarak ne anlama geliyor?

        Aşırı ebeveynlikte, aşırı koruma, çocuğu gerektiğinden fazla kontrol etme ve özen gösterme söz konusudur. Buna bağlı olarak çocuklar kendine güveni olmayan, duygusal kırıklıkları olan ya da diğer kimselere aşırı bağımlı çocuklar, ileride de bu özelliklere sahip yetişkinler olabilmektedir (Kuzgun,1991). Bu ebeveynler çocuklarının kendilerinden farklı bir birey farklı bir kişilik olduğunu kabul etmekte zorlanır ve bu çocukların bağımsızlıklarını kazanmaları gerektiğini tam olarak kavrayamazlar (Arı, Çağdaş, Şahin,2002). Bu aşırılıkla yetiştirilen, aşırı korunan çocuklar kendi kararlarını vermekte zorlanan ve girişim yeteneklerinden yoksun çocuklar olarak karşımıza çıkar. Ayrıca isteklerini ağlayarak bildirir, istek yerine getirilmezse getirilene dek ağlar, mızmızlanır ve aşırı inatçı olmaya yönelebilirler (Navaro,1989).

        Yeterince iyi ebeveynlik kavramı ise "Bir çocuğu iyi yetiştirmek için kişi mükemmel bir ebeveyn olmaya çalışmamalı ve bir çocuğun da mükemmel bir birey olmasını beklememelidir"(Bettelheim) cümlesiyle kısaca tanımlanabilir.

Mükemmellik beklentisi olan ebeveynde suçlama eğilimi kaçınılmazdır. Kusurlar kabul edilemez, hakkında hiçbir şey yapamayacak olsak bile hatalar büyütülür. Yeterince iyi ebeveyn olarak tanımladığımız ebeveynler ise bu mükemmellik anlayışından uzak, kusurlar hakkında endişelenmeyen ebeveynlerdir. Bu ebeveynler kendilerini, çocuklarının yaratıcısı ya da üreticisi olarak görmez, ona saygı duyarlar. Ona ihtiyaç duyduğu ve istediği yardımı sunarlar, fazlasını değil! Ebeveyn olarak, çocuğuna zarar vermeyen ve onu zarardan koruyan, çocuğun tüm isteklerini değil temel ihtiyaçlarını karşılayan, sevgi ve ilgi ihtiyacını asgari düzeyde karşılayıp çocuğun tüm sevgi deposunu kendi doldurmayan, çocuk için tüm dünyasını inşa eden değil o dünyanın temelini atan ebeveynler yeterince iyi ebeveynlerdir.

        Aşırı ebeveynler ise çocuğa gereğinden fazla yardım eder, onun adına birçok işi yapar ve genelde özgüven problemlerine neden olur. Çocuğun mutluluğuna öylesine odaklanır ki, çocuğun üzüntü, başarısızlık, can sıkıntısı yaşamasına müsaade etmez. O zaman da çok kırılgan çocuklar çıkar karşımıza. Ya da çocukla aşırı etkinlik yapar ve öyle çok zaman geçirir ki  çocuk kendini oyalama becerisini öğrenemez bir türlü. Çocuk her ağladığında, öfkelendiğinde yanında ya dikkatini dağıtmaya ya da açıklamalar yapmaya çalışır,çocuğun kendini sakinleştirmesine izin vermez ve bu beceriyi de alır elinden. 

        Sevgili ebeveynler son olarak şu önemli noktaya değinmek istiyorum; benim de sizlerin de ebeveynleri kitaplarda, sosyal medyada, uzman konuşmalarında yer alan o ideal ebeveynler değillerdi. Yanlışları,hataları,eksiklikleri vardı. Ancak unutmamalıyız ki bugün bir yerlere gelmiş olan bizler, büyük dahiler ya da bilim insanları da ideal ebeveynlerin değil yeterince iyi ebeveynlerin ellerinde yetiştiler.

Bu yüzden birçok bilgiyle, yöntemle vb. ile dolu sırtınızdaki o ideal ebeveynlik yükünü bir yerlere bırakın,lütfen. Aşırı ebeveyn değil yeterince iyi ebeveyn olabilmeye çalışın. İşte o zaman hem kendinizin hem de çocuklarımızın rahatladığını farkedeceksiniz. (Teber, 2021)

Bırakalım çocuklar hayatı düşe kalka, sendeleyerek, üzülerek kimi zaman da hayal kırıklıkları yaşayarak öğrensinler. Sahip oldukları bu hayatın temelini ebeveyn attıktan sonra bırakalım geri kalanını kendileri inşa etsinler.

        Değerli ebeveynlerimiz, yazımı Bettelheim'ın şu cümlesiyle sonlandırmak istiyorum:

"Mükemmel olmasak da, eğer çoğu zaman çocuklarımızı seversek ve onların iyiliği için elimizden gelenin en iyisini yaparsak, o zaman gerçekten de yeterince iyi ebeveynler olabiliriz."

Sevgiyle kalın.  

                                                                                                                             Okul Rehber Öğretmeni

                                                                                                                                   Psk. Dan. Büşra UÇAR

KAYNAKÇA

Aktaş Özkafacı, A. (2012) Annenin Çocuk Yetiştirme Tutumu ile Çocuğun Sosyal Beceri Düzeyi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Arel Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi.

Bettelheim, B. (1987). A Good Enough Parent: The Guide to Bringing Up Your Child.

Kuzgun, Y. (1991) "Anne baba tutumlarının bireyin kendisini gerçekleştirme düzeyine etkisi", Der: Beylü Dikeçligil, Ahmet Çiğdem, Aile yazıları, Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayınları, Ankara.

Mehmet Teber: @mteber

Navaro, L. (2016). Beni Gerçekten Duyuyor musun?, İstanbul:Remzi Kitabevi